Wyobraźmy sobie przez chwilę, że współczesne formy medialne (24-godzinne telewizje informacyjne chociażby) istniały w czasach II Wojny Światowej. Jak zrelacjonowałyby one zatrzymanie Ellis De Vries i Ludwiga Müntze? Pewnie byłoby to coś w tym rodzaju:
"W dniu dzisiejszym zatrzymana została dwójka bardzo niebezpiecznych zbrodniarzy wojennych: Ellis De Vries i Ludwig Müntze. Müntze to wysoki pracownik Gestapo odpowiedzialny za setki zabitych w Polsce, Francji i Holandii. Ellis De Vries to w rzeczywistości Rachela Stein, Żydówka, która kolaborowała z nazistami doprowadzając do masakry czterdziestu więźniów ruchu oporu, z której cało wyszedł jedynie Hans Akkermans, bohater narodowy. Stein podejrzana jest również o wydawanie Niemcom bogatych Żydów w zamian za korzyści materialne."
Później byłyby wywiady ze świadkami zdarzeń, członkami ruchu oporu, specjalistami, reakcje społeczności lokalnej. Przed końcem dnia widzowie zostaliby przekonani, że Vries i Müntze to potwory w ludzkiej skórze: faszysta i zdradliwa Żydówka. Wszędzie domaganoby się "sprawiedliwego" wyroku i kary śmierci, za zbrodnie przeciwko ludzkości. Tak wyglądałaby ich historia, a wszystko to usprawiedliwiane przez media koniecznością informowania społeczeństwa i pokazywania prawdy. Prawdy nie da się jednak sprowadzić do łatwoprzyswajalnych przez zabieganych widzów etykietek. Prawda jest zawsze o wiele bardziej skomplikowana. O tym opowiada najnowszy film Paula Verhoevena, podobnie jednak jak wcześniej, nagrodzony Oscarem "Życie na podsłuchu". O ile jednak ten drugi obraz jest historią fikcyjną, "Czarna księga" (a w rzeczywistości "Czarna książeczka"), podąża ścieżką rzeczywistych zdarzeń.
I tak Müntze okazuje się być postacią skomplikowaną, doświadczoną osobistą tragedią, która może i kiedyś wierzyła w nazistowską propagandę (jak zdecydowana większość Niemców), lecz teraz są one mu kompletnie obce. Rachel znalazła w nim bratnią duszę, lecz daleka była od zdrady i kolaboracji. Staje się ofiarą tych, którzy żerowali na niedoli innych, a którzy ubrali się w łaszki bohaterów i zbawców, by być bliżej swoich ofiar. Etykietki i pozoru są zgubą tych, którzy pochopnie wyciągają wnioski.

Film Verhoevena to ciekawe spojrzenie na czasy II Wojny Światowej. Jest to jednak tylko i wyłącznie doskonale zrobiony produkt wyrobnika. Precyzyjny, zgodny ze sztuką, lecz pozbawiony artyzmu, prawdziwej duszy. "Czarna księga" to taki filmowy bigos, gdzie wszystkiego jest po trochu: i tragedii, i miłości, i nawet przewrotnego humoru. Poprawny montaż, liryczna muzyczka bez charakteru, za to stanowiąca dobre tło, scenariusz skrojony na miarę, ale według dobrze znanego wzoru. Pochwalić warto obsadę aktorską: van Houten, Reijn, de Vries. Dobre role, wyraziste, lecz i one pozbawione są prawdziwej duszy, przez co żaden z bohaterów nie pozostał ze mną na dłużej po zakończeniu seansu. Nie mniej to sprawne kino, warte obejrzenia.